آموزش صفر تا صد کاشت،داشت،برداشت زعفران(saffron)کاشت زعفران در گلخانه

شکل
شکل
شکل
شکل
شکل
شکل
شکل
شکل
کاشت زعفران
کاشت زعفران

آموزش حرفه ای کاشت زعفران:

زعفران از گیاهان بومی فلات ایران است. کشت این گیاه از گذشته دور در بسیاری از مناطق مرکزی ایران متداول بوده است؛ به طوری که در اوایل ظهور اسلام نثار کردن درهم و زعفران در ایران و بخصوص در شهر قم رواج داشته است. روش های سنتی فعلی که برای تولید و فرآوری زعفران به کار می رود همه قدیمی شده و میزان تولید جوابگوی هزینه ها نیست. لذا باید با نواندیشی وبکارگیری روش های نوین میزان تولید در واحد سطح افزایش یافته و محصول اقتصادی و با کیفیت تولید شود.

 

اهداف توسعه کشت زعفران:

تغییر الگوی کشت، بدلیل محدود بودن نیاز آبی آن خصوصاً در مناطق کم آب تولید یک محصول با ارزش که علاوه بر مصارف گوناگون داخلی، باعث ارزآوری می شود. ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای کشاورزان استفاده از اراضی کوچک که امکان کشت سایر محصولات به علت عدم کاربرد ماشین آلات در آن ها اقتصادی نیست.

کاشت داشت برداشت زعفران
کاشت داشت برداشت زعفران

 

ارزش غذایی و دارویی زعفران:

کلاله سه شاخه ای زعفران که مهمترین قسمت تجاری آن است دارای کربوهیدرات، پروتئین، چربی، املاح و ویتامین هاست و در مصارف غذایی، دارویی، تهیه مواد آرایشی، عطرسازی و رنگ های نساجی می توان از آن استفاده نمود. زعفران به دلیل داشتن اسانس و رنگدانه، دارای رنگی زیبا، عطری سحرانگیز و طعم مطبوعی است که از این دو خاصیت زعفران در غذاهای ایرانی به عنوان چاشنی مخصوص استفاده می گردد. در طب قدیم به عنوان آرام بخش، خلط آور، نشاط آور، تحریک کننده معده، محرک قوه باء، برطرف کننده اسپاسم و قاعده آور شناخته شده است

مشخصات گیاه شناسی زعفران:

زعفران گیاهی است دائمی و علفی که در اوایل پاییز گل می دهد. این گیاه دارای ساقه زیر زمینی غده ای شکل به نام کُرم) corm ( می باشد که کشاورزان اصطلاحاً به آن پیاز زعفران می گویند. وزن پیازها از ۱ تا ۲۰ گرم متغیر است.
گل اولین اندامی است که در اواسط پاییز از خاک خارج می شود. هر پیاز ۱ تا ۳ گل ارغوانی و هر گل دارای ۶ گلبرگ می باشد. مادگی در مرکز گل قرار گرفته و دارای یک تخمدان غده ای بوده و از قسمت تخمدان، خامه باریکی خارج می گردد. خامه زرد رنگ به یک کلاله شفاف قرمز نارنجی ۳ شاخه ای تقسیم می شود. سه کلاله همراه با خامه ای که حدود ۵ سانتی متر است، پس از خشک شدن، همان زعفران تجارتی را تشکیل می دهد.

مشخصات گیاهشناسی زعفران
مشخصات گیاهشناسی زعفران

نیازهای اکولوژیکی زعفران:

زعفران گیاهی است که در مناطق خشک و نیمه گرمسیر رشد می کند. ولی در مناطقی که آب و هوای معتدل و تابستان های خشک و زمستان های ملایم داشته باشند، رشد مطلوب تری دارد و کیفیت محصول آن بهتر است. این گیاه در یک محدوده حرارتی ۱۵ – درجه سانتی گراد در زمستان تا ۴۰ درجه در تابستان را تحمل می کند. زعفران هر چند که در تمامی خاک ها اعم از سبک و شنی و یا رسی و سنگین قابل کشت می باشد ولی بهترین رشد و عملکرد را در خاک های هوموس دار با بافت متوسط لومی دارد.

مراحل زندگی زعفران:

گونه های زیادی از زعفران به صورت وحشی در طبیعت وجود دارد که فقط یک گونه از آن به صورت زراعی کشت وکار می شود. زعفران زراعی که شما با آن سرو کار دارید، در طول یک سال دارای یک دوره بیدار و یک دوره خواب می باشد.

 

 

دوره بیداری گیاه زعفران:

زعفران وحشی
زعفران وحشی

این دوره ازمناطق گرمسیر تا سردسیر بین ۷ تا ۵/ ۷ ماه طول می کشد و در طول آن گیاه دو مرحله شدت رشد و توقف رشد را طی می کند:
۱ مرحله شدت رشد:
از اوایل مهر ماه تا پایان بهمن ماه هر سال ادامه دارد و در طول این مدت با اولین آبیاری ریشه ها در کف پیاز مادر و در زیر زمین روییده و به مرور بزرگ شده و جذب رطوبت و مواد غذائی می کنند.

۲-مرحله توقف رشد:

این مرحله که از اوایل اسفند تا خشکیدن برگ ها و حدود ۵/ ۲ ماه طول می کشد، رشد برگ ها متوقف شده و ریشه وجود ندارد و در حقیقت زندگی گیاه متوقف است اما حفظ رطوبت خاک که از طریق آبیاری های اسفند صورت می گیرد برای حفظ درشتی پیاز های دختر که در این زمان تبدیل به پیاز مادر شده اند، خیلی مهم است.

دوره خواب گیاه زعفران:

در دوره خواب که از گرمسیر تا سردسیر به مدت ۴ تا ۵/ ۴ ماه طول می کشد و از نیمه های اردیبهشت تا مهر ادامه دارد. پیاز دو مرحله خواب حقیقی و خواب ظاهری را طی می کند.

دوره رشد پیاز زعفران
دوره رشد پیاز زعفران

مرحله خواب حقیقی:

این مرحله که از حدود نیمه اردیبهشت تا نیمه تیر به مدت ۶۰ روز طول می کشد مرحله خواب کامل پیاز است. زیرا اگر به جوانه نوک پیاز در زیر خاک نگاه کنیم درطول این مدت اندازه آن ثابت می ماند، زیرا در داخل جوانه تغییرات مهمی صورت نمی گیرد. در این مرحله اگر پیاز را جابجا کنید هیچ صدمه ای به روند تشکیل گل در داخل آن وارد نمی شود.

مرحله خواب ظاهری:

این مرحله که از نیمه اول تیر تا حداکثر نیمه شهریور به طول می انجامد، نخستین انگیزش اندامهای برگ و ساقه در داخل جوانه پدید می آیند و سپس در طول دهه دوم و سوم مرداد طی انگیزش بعدی اندام های گل از قبیل پرچم و مادگی ظاهر می شوند. بنابراین در این مرحله اگرچه پیاز را در خواب فرض می کنیم اما در عمل بیدار و فعال است وفعالیت های فیزیولوژیکی در آن صورت می گیرد . این مرحله بدترین زمان کندن پیاز و جابجائی و احداث مزارع جدید است؛ زیرا به تشکیل گل در داخل جوانه صدمه می زند.

زعفران
زعفران

فرآیند تولید زعفران

-۱ مرحله کاشت:

نظر به اینکه پیاز زعفران پس از کاشت اولیه ۷ تا ۱۰ سال متوالی محصول می دهد ) البته به توصیه کارشناسان سن اقتصادی ۸ سال است ( بنابر این عملیات مرحله کاشت منحصرا در سال اول انجام می گیرد و طی سال های بعد تنها عملیات مربوط به مراحل داشت و برداشت در مزارع زعفران اجرا می شود؛ در نتیجه مرحله کاشت زعفران از اهمیت خاصی برخوردار است.

*تهیه زمین:

یک خاک مناسب برای زعفران نباید خیلی شنی و یا خیلی رسی باشد. مشخصات و میزان حاصلخیزی را می توان با انجام آزمون خاک تشخیص داد. با این حال خاک های لومی برای احداث مزارع زعفران مناسب می باشند. زعفران کاران عملیات تهیه زمین را که از اوایل بهار آغاز می گردد، به ترتیب زیر انجام می دهند. در بهار پس از قطع باران های بهاری و گاورو شدن زمین، مزرعه را به عمق ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر شخم می زنند که این زیر و رو کردن زمین برای مبارزه با علف های هرز هم مفید می باشد. پس
از انجام این عملیات، زمین را تا اوایل تابستان به حال خود رها می کنند تا مدتی آیش بماند. در زمان نزدیک کشت حدود ۸۰ تا ۱۰۰ تن در هکتار کود گاوی کاملاً تخمیر شده و عاری از بذر علف های هرز را با شخم عمیق با خاک مخلوط کرده، سپس بلافاصله ) برای ممانعت از تجزیه توسط آفتاب ( زمین را کاملاً هموار و مسطح می کنند. همچنین بر اساس آزمون خاک می توان از کودهای فسفاته و پتاسه به مقدار معینی در خاک استفاده کرد. در مرحله بعد پس از تسطیح و تعیین نوع کشت )روش کرتی یا جوی پشته ای(، زمین آماده کشت زعفران می شود.

کاشت زعفران
کاشت زعفران

انتخاب پیاز جهت کاشت:

بهترین پیاز را می توان از مزارع ۴ الی ۵ ساله بدست آورد. پس از کندن پیازها از زمین باید آنها را درجه بندی نمود. به این ترتیب که آن هایی که وزن بیش از ۸ گرم دارند در مزرعه جدید کاشته شوند و پیازهای ریز و کوچکتر را می باید درزمین کوچکی که خوب تقویت شده جداگانه کاشت و با آبیاری و مراقبت بیشتر آن ها را درشت نمود و سال بعد به مزرعه اصلی انتقال داد.

پیاز زعفران
پیاز زعفران

توصیه:

-۱ برای اطمینان از همراه نبودن کنه های خاکی و یا آلودگی های قارچی، پیازها را قبل از کاشت با محلول های کنه کش و قارچ کش ضد عفونی نمایید.
-۲ با توجه به گرمای محیط و خاک در تابستان، نیازی به حذف تمام پوشینه های پیاز و یا جدا کردن دکمه زیر پیاز نیست.

زمان کاشت:

در مقدمه این نشریه اشاره شد که پیاز زعفران از نیمه اردیبهشت به بعد پس از زرد شدن و خشکیدن برگ ها به خواب می رود و تا اوایل تیرماه در خواب کامل و حقیقی به سر می برد. بنابراین در طی این مدت که هوا نیز آن چنان گرم نشده، بهترین موقع کندن پیاز از مزرعه قبلی و انتقال و کشت آن در مزرعه جدید است.

توصیه: هرچه فاصله کندن پیاز از زمین قبلی و کاشتن آن ها در مزرعه جدید کوتاه تر باشد، بهتر است. زیرا پیازها پس از خروج از خاک مقدار زیادی از رطوبت خود را از دست می دهند. بنابراین از انباشتن پیاز روی هم و یا نگهداری طولانی مدت آن ها در انبارهای محلی حتماً خودداری شود.

چگونگی کاشت:

کشت می تواند توسط ماشین و به صورت ردیفی بوده و یا به صورت کرتی و با دست انجام پذیرد. ولی آنچه که مهم است این که ردیف ها مستقیم بوده و با فاصله مساوی از همدیگر قرار گیرند. فاصله معمول در کشت کرتی ۳۰ – ۲۵ سانتی متر و عمق کشت را نیز لااقل ۲۵ – ۲۰ سانتی متر انتخاب کنید. در حالی که این فاصله و این عمق با تراکتور مقدور نیست. مگر اینکه فاصله ردیف ها را به۴۰ تا ۴۵سانتی متر افزایش دهیم که در نتیجه تراکم بذر کم شده و محصول مزرعه پایین می آید.

کاشت ردیفی زعفران
کاشت ردیفی زعفران

 

توجه :

موضوع بسیار مهمی که در نحوه کاشت پیازها باید مورد توجه قرار داد، این است که می باید از کشت چاله ای که در آن چند پیاز ریز و درشت در کنار هم و در یک جا در چاله قرار گیرد باید اجتناب کرد. در این مورد می توان به کشت تسبیحی اقدام کرد. به این صورت که پیازها تک تک و به فاصله ۵ تا ۷ سانتی متر از یکدیگر و یا بصورت زیگزاگ و جوانه انتهایی به طرف بالا در ته شیار قرار داده شده و روی آن به ارتفاع ۵ تا ۱۰ سانتی متر با خاک پوشانده شوند.

مرحله داشت:

زعفران گیاهی است چند ساله که پس از کاشت، ۷ تا ۱۰ سال متوالی محصول می دهد. بنابر این عملیات داشت در مزارع زعفران از اهمیت خاصی برخوردار است.

آبیاری:

در نقاط مختلف بسته به وضع آب و هوایی منطقه از اوایل مهرماه تا دهه اول آبان ماه آبیاری زعفران شروع می گردد. با توجه به اینکه عمل آبیاری باعث تحریک گیاه شده و گیاه زعفران را از خواب بیدار می کند، آب اول باید خیلی با دقت و حساسیت خاصی انجام گیرد

آب اول )بار آب( : در مناطق سردسیر در اوایل مهر انجام می شود و عمل سله شکنی پس از این آبیاری انجام می شود و سه هفته بعد گل ها نمودار می شوند.
آب دوم )زاج آب( : معمولاً ۴۰ روز پس از آبیاری اول اتفاق می افتد. از ضروریات این آبیاری این است که قبل از آن می باید در حدود ۱۰۰ کیلوگرم کود اوره در هکتار برای افزایش رشد رویشی در مزرعه پخش و سپس آبیاری کنیم.

آب سوم: در اثر رطوبت زمستانه علف های هرز در مزرعه می رویند. لذا در اوایل اسفند آبیاری سوم انجام می شود که عملیات وجین را آسانتر می کند. به همین دلیل به آبیاری وجین معروف است.
آب چهارم: این آب که تا اواخر اسفند ماه داده می شود، برای حفظ رطوبت پیاز در خاک مهم است و درشتی پیاز دختر را حفظ می کند. در سال های مرطوب و در نقاط سردسیر به همین چهار آب بسنده می شود.
آب پنجم )زرد آب(: این آب که قبل از زرد شدن برگ های زعفران صورت می گیرد، آخرین آبیاری زعفران به حساب می آید و معمولاً در فروردین ماه صورت می گیرد.

کوددهی:

زعفران گیاه قانعی است و با مصرف مقدار کمی از کودها محصول کافی به بار می آورد. بنابراین کشاورزانی که به مقدار زیاد از کودهای شیمیایی به خصوص کود فسفاته استفاده می کنند، خاک خود را مسموم و از حاصل خیزی می اندازند. تجزیه خاک در آزمایشگاه راه شما را برای کوددهی صحیح روشن می کند.

درمصرف ازت و کودهای آلی باید دقت کافی داشت. زیرا مصرف بیش از حد کودهای ازته باعث برهم زدن نسبت کربن به ازت خاک گردیده و عملکرد زعفران کاهش می یابد. خاک های کلسیم دار جهت رشد زعفران بسیار مناسبند و کودهای دامی به دلیل پتاسیم زیاد جهت رفع احتیاجات این گیاه استفاده می گردد. همچنین خاک های بسیار حاصلخیز به دلیل افزایش رشد سبزینه ای برای کشت زعفران مناسب نیستند

توصیه:
مزرعه زعفران خود را فقط با کود حیوانی تقویت کنید. در مورد کود ازته توجه کنید که اگر از ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار اوره بیشتر مصرف شود، گل آوری پیاز کاهش یافته و در عوض بچه زائی آن زیاد می شود. از مصرف کود محلول کامل ) ازت، فسفر و پتاس ( در اواخر بهمن یا اوایل اسفند ماه غافل نشوید. تحقیقات نشان داده است که پس از بهمن ماه که پیاز زعفران ریشه های خود را از دست می دهد، مصرف یک بار از کود های محلول بسیار مفید خواهد بود. این کود توسط برگ های زعفران می تواند جذب و به پیازها منتقل کند و باعث درشتی آن ها شود و سال بعد تا ۳۰ درصد عملکرد را افزایش دهد.

آفات زعفران:
کنه پیاز زعفران: خسارت این کنه به وسیله تغذیه مستقیم از پیاز بوده و با تولید زخم هایی بر روی پیازها آشکار می شود. پیازهای آلوده به کنه دارای لکه های سیاه و پوسیده ای می باشد. برگ های گیاهان آلوده به این آفت، کوتاه تر و باریک تر و زودتر از حد معمول خزان می شود.

کنه پیاز زعفران
کنه پیاز زعفران

روش های پیشگیری:
عمق کاشت بسته به بافت خاک ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر انتخاب شود.
از پیازهای سالم و فاقد لکه های تیره برای کاشت استفاده شود.
پیازها قبل از کاشت، حتماً با قارچ کش و کنه کش مناسب ضدعفونی شوند.

کنه پیاز
کنه پیاز

موش ها: این جانور علاقه زیادی به پیاز زعفران دارد و به همین دلیل در مدت کوتاهی مزرعه را نابود می کند. موش ها را با روش های مناسب و توصیه شده توسط مراجع ذیصلاح از بین می برند.

بیماری های زعفران

بیماری زوال زعفران: این بیماری در اثر پیدایش ریزوکتونیا و یولاسه در پیاز به وجود می آید. این قارچ به سطح پیاز حمله کرده، بر روی آن لکه های قرمز ارزنی شکل ایجاد و به تدریج به داخل پیاز نفوذ می کند.

روش های مبارزه:
نکاشتن پیاز زعفران پس از گیاهان هم میزبان
جمع آوری و سوزاندن پیازهای آلوده
ضدعفونی کردن زمین با سولفور دو کربن به مقدار ۲۵۰ کیلوگرم در هکتار
عدم کاشت پیاز زعفران در زمین های آلوده برای مدت ۶ تا ۸ سال

بیماری سیاهک زعفران: عامل این بیماری قارچی به نام فوماکو است این قارچ بر روی برگ های زعفران نشو و نما می کند و کم کم به پیاز زعفران می رسد.
روش های مبارزه:
– جمع آوری و سوزاندن برگ ها و پیازهای آلوده
– ضدعفونی پیازها با سموم مناسب در مقابل بیماری های قارچی پیش از کاشت

مرحله برداشت:
مرحله برداشت محصول، دشوارترین و پرزحمت ترین و در عین حال حساس ترین مرحله زراعت زعفران است که شامل چیدن گل و جدا کردن کلاله از گل می باشد. عمر گل ها ۳ تا۴روز می باشد و اگر به موقع برداشت نشود از بین خواهد رفت. همچنین اگر گل ها مدت زیادی در معرض هوای گرم، باد و نور خورشید قرار گیرد، کیفیت رنگ و عطر آن کمتر شده و از مرغوبیت زعفران کاسته می گردد

طریقه و موقع چیدن گل ها
دوره گل دهی مزرعه زعفران معمولاً ۱۵ تا ۲۵ روز می باشد و مقدار گل ها از روز هفتم تا دهم افزایش می یابد. زمان برداشت بسته به شرایط اقلیمی و زمان اولین آبیاری متغیر می باشد و در صبح زود و قبل از طلوع آفتاب و گاهی عصرها عمل جمع آوری گل ها انجام می گردد.

جمع آوری گل
جمع آوری گل

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دو × 1 =

enemad-logo