اصول ساخت گلخانه هیدروپونیک

شکل
شکل
شکل
شکل
شکل
شکل
شکل
شکل

 ساخت گلخانه هیدروپونیک

نرخ بالای رشد جمعیت از یک سو و کاهش وسعت اراضی حاصلخیز به دلیل توسعه روز افزون شهرها و مناطق صنعتی از سوی دیگر، ضرورت استفاده بهینه از امکانات موجود را بیش از پیش می نماید . بطور کلی افزایش تولید محصولات کشاورزی به دوطریق میسر می باشد ، یکی از طریق افزایش سطح زیر کشت و دیگری افزایش عملکرد محصول در واحد سطح . روش اول بنا به دلیلی که گفته شد قابل اجرا نیست ، لذا بایستی با استفاده از تکنولوژی های جدید نسبت به افزایش میزان تولید در واحد سطح اقدام نمود . تولید صیفی جات گلخانه هیدروپونیک یکی از مصادیق تولید بیشتر در سطح کمتر میباشد . اجرای ساخت یک گلخانه به عنوان یک فعالیت تولیدی ، ضمن اینکه گامی به سوی خوداتکایی کشور در محصولات کشاورزی به شمار می رود ، می تواند تأمین کننده نیازصنایع تبدیلی و بازار مصرف بوده و بسترساز اشتغال به کار نیروهای متخصص و فاقد تخصص گردد.

تعریف گلخانه

گلخانه یا Green house به فضای محدودی اطلاق میشود که قابلیت کنترل شده ای که در آن با کنترل یک یا چند عامل از عوامل اصلی تولید ( نور، دما ، رطوبت ودی اکسید کربن، آفات ، بیماری ها و رطوبت نسبی ) و نهادهای مؤثر بر رشد و نمو گیاه امکان تولید مطلوب محصولات مختلف کشاورزی فراهم گردیده و میتوان گیاه را در مقابل خسارات عوامل نامساعد حفظ کرد .

ساخت گلخانه هیدروپونیک
ساخت گلخانه هیدروپونیک

 

فواید و محاسن گلخانه

۱- استفاده از حداقل زمین برای تولید محصول و اشتغال زایی بیشتر

۲- تولید حداکثر محصول در واحد سطح : در گلخانه به دلیل کنترل همه عوامل محیطی می توان شرایطی فراهم کرد که حداکثر فتوسنتز ، رشد و عملکرد برای گیاه فراهم شود .

۳- تولید محصولات خارج از فصل

۴- پیش رسی محصولات : شرایط گلخانه را می توان طوری کنترل کرد که یک هفته یا یک ماه زودتر از محصولات فضای آزار رسیده و وارد بازار کرد . این محصولات نوبرانه قیمت بالایی دارند و درآمد بیشتری را عاید گلخانه دار می کنند .

۵- تنظیم کشت مطابق نیاز بازار : برخی از گل ها و گیاهان زینتی برای روزهای خاصی از سال باید به بازار برسند که زمان گل دهی آنها نیست . مثلا آزالیا که زمان گل دهی آن بعد از عید نوروز است اما در شرایط گلخانه می توان برای عید نوروز آن را به بازار عرضه کرد .

۶- کیفیت بالای محصولات در گلخانه : کنترل عوامل محیطی در گلخانه باعث می شود که شرایط پرورش محصولات گرانقیمتی مانند ارکیده ، آنتوریم ، رز ، ژربرا و … را باکیفیت بالاتری نسبت به همین محصول در فضای آزاد تولید کرد .

۷- افزایش کارایی مصرف آب : به علت کاهش تبخیر و تعرق در شرایط داخل گلخانه نسبت به فضای آزاد میزان مصرف آب کاهش می یابد و چون تولید محصول در واحد سطح بیشتر است ، کارایی مصرف آب در گلخانه بیشتر است . ایران جزء کشورهای کم آب جهان می باشد این مورد بسیار دارای اهمیت می باشد .

تقسیم بندی گلخانه ها براساس نوع تولید

۱- گلخانه های تولید سبزی و صیفی که محصولاتی چون خیار ،گوجه فرنگی، فلفل، بادمجان،طالبی، سبزیجات برگی(ریحان-شاهی و …) در آنها تولید می شوند.
۲- گلخانه های تولید گل و گیاهان زینتی که انواع گل های شاخه بریده(رز، ژربرا، گلایل، داودی و …)، گل های آپارتمانی، پیاز و پیازچه و …درآنها پرورش داده می شوند.
۳- گلخانه های تولید میوه (موز، توت فرنگی و …)
۴- گلخانه های تولید گیاهان دارویی ( آلوورا و …)
در برخی از موارد نیز گلخانه ها جهت انجام تحقیقات در زمینه های گوناگون کشاورزی، بیولوژیکی،ژنتیکی و یا سازگاری نهال های کشت بافتی ایجاد می شوند که عموما به انواع سیستم های کنترل خودکار مجهز بوده و بسیار پرهزینه می باشند.

ساخت گلخانه هیدروپونیک
ساخت گلخانه هیدروپونیک
ساخت گلخانه هیدروپونیک
ساخت گلخانه هیدروپونیک

عوامل موثر بر تصمیم سازی احداث سیستم های گلخانه ای

عوامل موثر بر ساخت سیستم های گلخانه
عوامل اقلیمی عوامل زیرساختی عوامل اقتصادی عوامل اجتماعی عوامل زیست محیطی عوامل فنی و فناوری

عوامل محیطی(اقلیمی) و زیرساختی، مربوط به مکان یابی و انتخاب محل اجرای سیستم می باشد.
سایر عوامل (پس از تعیین محل اجرا) مربوط به توجیه فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی برای احداث سیستم گلخانه ای می باشد.

ویژگی های مکان اجرای سیستم گلخانه ای

الف – توپوگرافی و موقعیت اراضی :

درنظر گرفتن فاکتورهایی چون شیب، فاصله مجاز از تپه ها و کوه ها بسیار اهمیت دارد .ساختن گلخانه در زمین شیب دار باعث به وجود آمدن مشکللاتی در ساخت و نگهداری گلخانه و عدم کنترل شرایط محیطی می شود. ساخت گلخانه در سطح شیب دار باعث می شود گرما در یک قسمت و سرما در یک قسمت گلخانه متمرکز بشود . در نتیجه شیب حرارتی به وجود می آید .

ب – داشتن زهکشی مناسب :

زهکشی مناسب گلخانه بسیار مهم است بخصوص در گلخانه هایی که کشت محصول روی بستر خاک گلخانه انجام می شود . بالا بودن آب زیرمینی و خیس بودن خاک به علت نداشتن زهکشی مناسب سبب می شود که ریشه ضعیف ، سطحی شدن ریشه ، کاهش جذب مواد غذایی ، کند شدن رشد گیاه و به وجود آمدن بیماریهای قارچی در گلخانه شود .

ساخت گلخانه هیدروپونیک(زهکش)
ساخت گلخانه هیدروپونیک(زهکش)

ج – دسترسی به منابع آب :

منبع آب مورد استفاده و کمیت و کفیت آن در انتخاب محل ساخت گلخانه را دارد . آب گلخانه می تواند ار چاه ، آب شهری ، رودخانه و چشمه باشد . بهترین گزینه آب چاه می باشد زبرا آب شهری گران درمی آید . آب چشمه و رودخانه هم معمولا آلوده هستند.

د – دسترسی به امکانات اولیه زیربنایی :

امکانات گاز ، برق ، تلفن ، راه ، نیروی انسانی ماهر و خدمات پشتیبانی در محل احداث گلخانه وجود داشته باشد . نوع سوخت نقش مهمی در هزینه ها و احتمال خطر سرمازدگی دارد .گاز ارزان ترین و پاک ترین منبع انرژی است . وجود ژنراتور برق بسیار ضروری است تا در فصل زمستان با قطع برق باعث خاموش شدن سیستم گرمایی گلخانه نشود .

ه – نزدیکی به شهر و دسترسی به بازار مصرف

جهت گلخانه :

ساخت گلخانه هیدروپونیک
ساخت گلخانه هیدروپونیک

اسکلت گلخانه سایه ایجاد میکند و با توجه به زاویه تابش این سایه ها متفاوت است. لزوم توجه به این امر به ویژه درتولیدزمستانه حائز اهمیت است، چرا که تغییرات اندکی در درصد نور رسیده به گیاهان میتواند نقش بسزایی درکمیت و کیفیت تولید داشته باشد. موقعیت گلخانه باید به صورتی باشد که بیشترین مقدار نور را دریافت نماید. برای ساخت گلخانه دو عامل نور و شدت باد بسیار اهمیت دارد . اگر منطقه بادخیز نباشد ،جهت گلخانه از نظر کاهش سایه اندازی و برخورداری از حداکثر شدت نور اهمیت دارد . اگر منطقه بادخیز باشد ،جهت باد غالب در تعیین جهت گلخانه اهمیت زیادی دارد . وزش باد شدید باعث خسارات مکانیکی جبران ناپذیری به اسکلت وارد می کند .بنابراین باید جهت گلخانه در جهت باد غالب باشد یعنی انتهای گلخانه رو به باد باشد ، تا باد به راحتی از روی گلخانه عبور کند .

 

انواع سازه :

گلخانه های مولتی اسپن گاتیک ( اسپانیایی)

این نوع از گلخانه بصورت چند دهانه ای (Span Multi )با شکل هندسی بصورت گنبد نوک تیز(Gothic )با رعایت زاویه۰۵ درجه مطابق شکل ذیل میباشد که از مهمترین مزیتهای این تیپ سازه ها حذف قطره ناشی از تقطیر رطوبت داخل گلخانه در فصل های سرد سال و همچنین استفاده بهینه از نور خورشید به داخل گلخانه و تهویه بسیار مناسب میباشد.

ساخت گلخانه هیدروپونیک
ساخت گلخانه هیدروپونیک

 

سازه مولتی اسپین سیرکولار

ساخت گلخانه هیدروپونیک
ساخت گلخانه هیدروپونیک(سازه سیکولار)
ساخت گلخانه هیدروپونیک(سازه سیکولار)
ساخت گلخانه هیدروپونیک(سازه سیکولار)

گلخانه طرح اسپانیایی از پرکاربردترین سازه های گلخانه می باشد . طرح سیرکولار از گلخانه ای اسپانیایی قابلیت نصب پوشش پلاستیک و پلی کربنات را در سقف و دیواره ها دارد . قطعات بخش های مختلف این سازه با لوله و پروفیل معمولی ساخته می شود . این طرح از سازه گاتیک ساده تر و ارزانتر می باشد .

مزایای طرح اسپانیایی سیکولار :

قیمت تمام شده آن بسیار مناسب است .

حداکثر استفاده از نور خورشید

تهویه بسیار مناسب گلخانه

استحکام بالایی دارد

نصب بسیار آسان

به گیاه کمتر تنش وارد می شود .

می توان آن را به چند واحد مجزا تفکیک کرد برای کشت های متنوع

برای هر دو کشت خاکی وکشت هیدروپونیک مناسب است

سازه تونلی

به سازه هایی اطلاق می شود که دارای دیوارهای مستقیم و عمودی نیست و ساختار کلی ساختمان گلخانه از نقطه اتصال شدن به زمین تا خط الراس ، منحنی و یا به صورت قوسی شکل می باشد . این قوس ها از لوله های استوانه ای گالوانیزه تشکیل شده که نیازی به پایه بتنی ندارد . امکان جابجایی و انتقال آن وجود دارد .

ساخت گلخانه هیدروپونیک(سازه تونلی)
ساخت گلخانه هیدروپونیک(سازه تونلی)
ساخت گلخانه هیدروپونیک
ساخت گلخانه هیدروپونیک(سازه تونلی)

 

مزایای طرح تونلی :

سادگی و ارزان بودن طرح،کنترل مطلوب آب و هوا،امکان وارد شدن ماشین آلات به سازه،نصب سریع سازه زیرا نیاز به جوشکاری ندارد،مقاوم در برابر شرایط جوی

 

گلخانه های طرح فائو

گلخانه تیپ A

ساده ترین شکل گلخانه های نسبتا جدید چند دهانه پیوسته است. عرض دهانه آن ۹متر، ارتفاع پایه ها تا زیر ناودان ۳مترو ارتفاع قوس نهایی نیز ۴/۸۰ میباشد. تمامی پایه های کناری و وسطی آن از نوع لوله گالوانیزه است. پوشش اطراف و سقف سازه تماما از جنس پلاستیک با یووی ۵%می باشد. کلیه اتصالات و بستهای این سازه به صورت پیچ و مهره ای و گالوانیزهاست.این نوع سازه اغلب جهت کشتهای خاکی سبزی و صیفی استفاده شده و از نظر ظاهر و استحکام در رده سازه های نوع متوسط قرار دارد

گلخانه تیپ ۱B

به صورت چند دهانه پیوسته ساخته شده با عرض دهانه ۹متر و ارتفاع پایه تا زیر ناودان ۳متر و ارتفاع نهایی قوس ۴/۸۰ تمامی پایه های این نوع سازه قوطی ۸۰*۸۰ بوده با دیواره پلی کربنات ۶میلی متر و سقف آن نیز پال ستیک با یووی ۵% تمامی اتصالات و بستهای آن هم گالوانیزه و پیچ ومهره ای می باشد.کیفیت این نوع به لحاظ استحکام و زیبایی ظاهر و راندمان تولید در رده خوب است. اغلب جهت کشت صیفی جات استفاده می شود.

گلخانه تیپ ۲B

تفاوت این نوع سازه با نوع ۱B تنها در ارتفاع نهایی سازه می باشد. ارتفاع پایه های قوطی آن تا زیر ناودان ۳/۵متر و ارتفاعقوس نهایی آن هم به ۵/۳۰ می رسد. پوشش دیواره ها پلی کربنات و سقف پالستیک است.این نوع سازه دارای تنش حرارتی کمتری نسبت به نوع A و ۱B است و جهت کشتهای حساس و اغلب هیدروپونیک مناسب
است

گلخانه تیپ C

این مدل سازه از نظر کارشناسان و تولیدکننده گان کشورمان مناسبترین نوع در ایران جهت تولید محصوالت حساس مانندگلهای شاخه بریده و زینتی است. در این نوع از سازه شرایط بهتری جهت رشد انواع گیاهان فراهم است در مقایسه با دیگرمدلهااین سازه به صورت چند دهانه ای پیوسطه با عرض دهانه ۹متر و ارتفاع پایه ها ۴متر و ارتفاع نهایی ۵/۸۰ متر است. پایه ها تماما قوطی ۸۰*۸۰ بوده و پوشش دیواره ها هم پلی کربنات و سقف سازه پلاستیک یو وی ۵% میباشد

ساخت گلخانه هیدروپونیک

ساخت گلخانه هیدروپونیک
ساخت گلخانه هیدروپونیک

هیدروپونیک چیست؟

همانطور که میدانید بستر کشت خاک بعنوان یک محیط طبیعی برای گیاه بهترین انتخاب است. درواقع خاک ضمن سرپا نگهداشتن گیاه،مواد غذایی مورد نیاز گیاه مانند آب ودیگر عناصر رادر اختیار گیاه قرار میدهد. برای موفق بودن کشت، خاک موردنظر باید عاری از عوامل بیماریزا و آفات و علف های هرز باشد و ازنظر PH و EC نیز مناسب باشد درغیر اینصورت اگر خاک مناسب نباشد،قبل ازکشت، خاک بایداصلاح شود. اصلاح خاک توجیه اقتصادی دارد .
فناوری کاشت گیاهان درمحیط بدون خاک و با استفاده از محلول های غذایی را هیدورپونیک می نامند. در سیستم هیدورپونیک تمام احتیاجات ومواد غذایی مورد نیاز گیاه از طریق محلول دراختیار آن قرار داده میشود.

سیستم هیدروپونیک:

در برخی از سیستم های هیدرپونیک ریشه گیاه کاملاً در محیط آبی مستقر شده و بستری وجود ندارد. اما میتوان برای سرپا نگهداشتن گیاه، ریشه آن را دریک بستر جامدمانند: ماسه،سنگریزه، کوکوپیت، پرلایت و … که کمترین اثرمنفی را روی محلول غذایی داشته باشد قرارداد. بنابراین هیدورپونیک یا کشت بدون خاک، روشی است که گیاهان بدون استفاده از خاک بعنوان محیط کشت، پرورش مییابند و یا بعبارت دیگرکشت گیاهان در محلول غذایی با یا بدون استفاده از بستر جامد، هیدورپونیک نامیده می شود.

خصوصیات کلی محیط ساخت گلخانه هیدروپونیک عبارت است از:

– از نظر شیمیایی خنثی و پایدارباشد
–  پاک وتمیزوترجیحا استریل باشد
– به حد کافی دارای ظرفیت نگهداری آب باشد
– به حد کافی دارای ظرفیت نگهداری هوا باشد

-ضمن آنکه بتواند به سهولت و به نحوی مطلوب آب را تخلیه نماید مشکلات ناشی از پدید آمدن حالت غرقاب در آن ایجادنشود
– از ظرفیت بافری خوبی برخوردار باشد این امر به قابلیت مقاومت محیط کشت در برابرتغییرات PH بستگی دارد
– ترجیحا بهتر است که ظرفیت تبادل کاتیونی آن دستخوش کمترین تغییرات شود

مزیت های ساخت گلخانه هیدروپونیک

۱- صرفه جوئی زمانی و نیاز به نیروی کار کمتر
۲- حذف خاک درنتیجه حذف بیماری ها و کمتر شدن آلودگی آب
۳- مصرف بهینه آب 
۴- کاشت گیاه با تراکم بیشتری ودرنتیجه تولید بیشتر
۵- به دلیل نبود خاک و علف هرز عملیات کشاورزی ساده تر است
۶- با حذف خاک آفات موجود در خاک نیز حذف می شود
۷- کنترل شرایط محیطی از جمله نور، دما، رطوبت و ترکیب هوا بسیار ساده تر است
۸- در جاییکه خاک مناسب ندارد یا خاک دچار بعضی بیماریها است استفاده میشود
۹- برای مناطقی که زمین گران قیمت است برای بدست آوردن بیشترین محصول با تراکم بالا کاربرد دارد.
۱۰- استفاده ازانواع فرمولهای مخصوص جهت هرمحصول گلخانه ای و کنترل دقیق و آسان موادمغذی دردسترس ریشه
۱۱- کنترل شیمیایی منطقه ٔ ریشه آسان است
۱۲- امکان پرورش گیاهان در تمام نقاط وجود دارد
۱۳- امکان کشت مداوم یک گیاه معین در یک زمین ثابت بدون اینکه احتیاج به آیش باشد.
۱۴- یکی شدن عمل آبیاری و کود دهی
۱۵- کاهش میزان ابتلا به بیماریهای ارگانیک و انگلی گیاهان

ساخت گلخانه هیدروپونیک
ساخت گلخانه هیدروپونیک

سرمایه گزاری برای ساخت گلخانه هیدروپونیک

مزایای فراوان کشت هیدرویونیک نسبت به کشت خاکی باعث شده که تولیدکنندگان با وجود نیاز به سرمایه گذاری اولیه بیشتر، از کشت خاکی روی گردان شده و به کشت هیدرو یونیک علاقه مند گردند

در مجموع و با توجه به ذکر موارد فوق و تجربیات وپیشرفت های صنعت گلخانه در دنیا در حال حاضر کمتر کارشناس یاتولید کننده ای را میتوان یافت که کشت هیدروپونیک را نسبت به کشت خاکی ترجیح نداده و در مورد اقتصادی بودن آن تردیدی داشته باشد. در واقع با وجود آنکه ایجاد بستر کشت هیدروپونیک نسبت کشت خاکی هزینه اولیه بیشتری دارد، لیکن با توجه به افزایش چندین برابر درآمد حاصله در واحد سطح درکشت هیدروپونیک، صرف چنین هزینه ای کاملا معقول واقتصادی است. لازم به ذکر است که تولیدبسیاری از محصولات روز و بازار پسند با کیفیت و کمیت مورد نظر تولید کننده ومصرف کننده به صورت کشت خاکی امکان پذیر نیست و چنانچه هدف تولید کننده داشتن یک گلخانه چند منظوره برای تولید چندین نوع محصول در زمانهای مختلف وبر اساس نیاز بازار باشد بایستی حتما“ گلخانه را برای کشت هیدروپونیک و بااستانداردهای مربوط به آن احداث نماید تا امکان تغییر نوع محصول تولیدی در هر زمان برای بهره بردار فراهم باشد

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دوازده + 14 =

enemad-logo