اصول کاشت و پرورش گیاهان دارویی و طرح توجیحی آن:
تعریف گیاهان دارویی:
به گیاهانی گفته میشود که تمام آن یا اجزایی از آن به صورت تازه، خشک شده یا فراوری شده جهت تشخیص، درمان، پیشگیری، کمک به اعمال فیزیولوژیکی و حفظ بهداشت بدن انسان بکار میرود. گیاهانی به عنوان گیاه دارویی شناخته میشوند که دارای صفات زیر باشند: در پیکر این گیاهان مواد خاصی ساخته و ذخیره میشود به نام مواد مؤثره )مواد فعال( که این مواد تأثیر فیزیولوژیکی بر پیکر موجود زنده بر جا میگذارند.
گیاهان دارویی حاوی مواد مؤثره، در مقایسه با عموم گیاهان مورد عمل در کشاورزی چون غلات و سبزیها که به طور عام و روزمره مورداستفاده انسانند، در موارد خاصی قابل استفاده اند.
در حال حاضر تصور غلطی که وجود دارد آن است که داروهای با منشاء گیاهی عوارض کمتر داشته و کم خطرند در حالی که این تصور درست نیست و هر دارویی با منشاء گیاهی عالوه بر منافع ، عوارضی نیز دارد . لذا توصیه می شود قبل از استفاده از آنها با پزشک مشورت و داروهای گیاهی از مراکز فروش معتبر یا عطاری های دارای مجوز تهیه شود .
شکل های مصرف گیاهان دارویی:
گیاهان دارویی عمدتا به فرمهای زیر مصرف میشوند :
۱- گیاه تازه
۲ – گیاه خشک شده یا کنسرو شده
۳ – بصورت فراوری شده توسط حرارت
۴ – استحصال مواد موثره در صنعت
روش تهیه برخی از اشکال مصرفی داروهای گیاهی (جوشانده ها ودم کرده ها و خیسانده ها)
دم کرده :
دم کردن ، بیشتر در موارد گل آذین ، سر شاخه گلدار ومخصوصا گل انجام می گیردمقدار تعیین شده برای اینکار باید عضو گیاه رادر ظرفی جای داده ، آب جوش بر روی آن بریزند وسپس آنرا برای مدتی که معین شده به حال خود باقی گذارند تا دم شود
جوشانده :
در تهیه جوشانده ها باید عضو گیاه را در ظرف محتوی آب سرد وارد نمود وسپس گرمای آب را به مرحله جوشانیدن رسانید محلولهای حاصل از جوشاندن یا دم کردن ، بهتر است به حالت خالص ودر غیر اینصورت ، پس ازشیرین کردن با قند یا عسل مصرف شود .
اگر برای جوشاندن گیاه زمان معینی ذکر نشده باشد ،باید پس از آنکه محلول به مدت دقیقه ۱جوشید ، آنرا از گرما دورکردوبرا ی مدتی که تعیین گردیده به حال خود گذاشت تا دم شود .در تهیه جوشانده ها ودم کرده های گیاهی ، می توان یک گیاه دارویی معین را اعم از اینکه به حالت تازه یا خشک شده باشد ، به مقادیرمساوی بکار برد..
خیسانده :
این شکل برای مواد موثری که در اثر حرارت از بین میروند ، توصیه می شود . برای تهیه خیسانده ، مقدار مشخصی از پودر گیاه را در حجم معینی از آب ریخته ، و در ظرف را ۶ الی ۱۲ساعت می بندند.
معرفی پرکاربردترین گیاهان دارویی:
در زیر به معرفی پر کاربرترین گیاهان دارویی و محل پراکنش آنها پرداخته شده است.
عناب:
نام های دیگر : شیالنه – -سیالنه شیالنگ – -اوناف اونافداروغیره می باشد مشخصات : ۸تا ۶به ارتفاع کوتاه است درختی متربسیار مقاوم به
و خشکی واریته های آن تیغ دار وبدون تیغ می باشد . برگهای آن زیبا ،کوچک ، متناوب ودندانه داراست .گلهای آن سبز روشن مایل به زرد ومجتمع
در کناربرگهاست.
طبیعت آن: طبیعت عناب معتدل در حرارت وبرودت ومایل به رطوبت است .
خواص:
عناب اثر ملین دارد . مصرف آن چون هیچ گونه تحریکی در دستگاه هاضمه ایجاد نمی کند ، از این جهت برای مناسب است اشخاصی که دستگاه هاضمه حساسی دارند.
رازیانه:
نام های دیگر بادیون –- بادیان سبز وبسیاری نام های دیگر می باشد
مشخصات :
گیاهی علفی ، معطر به ارتفاع ۱تا ۰ متر به حالت وحشی و به صورت گیاهی چند ساله است ولی اگر پرورش یابد دارای وضع دوساله می شود . پراکندگی آن بصورتی است که بر اثر کشت های مداوم تدریجاً حالت خود رو یا نیمه وحشی پیدا می کند.
خواص درمانی :
قسمتهای مختلف رازیانه دارای مصارف درمانی متعدد است :
– ریشه رازیانه اثر مدر قوی دارد . اوره و اسید اوریک را دفع می کند بعالوه اشتها آور و قاعده آور است . به علت مدر بودن در موارد کمی برای دفع ادرار ، سنگ کلیه ،نفریت و بیماریهایی نظیر آن مصرف می شود .
برگ رازیانه و کلیه قسمتهای گیاه اگر به مقادیر زیاد مصرف شود ، اثر قاعده آور ظاهر می شود .
میوه رازیانه اثر اشتها آور، نیرو دهنده ، مقوی معده ، آرام کننده ، قاعده آور ، زیاد کننده ترشحات شیر و باد شکن دارد اگر مصرف میوه رازیانه به منظور زیاد کردن ترشحات شیر باشد ،باید به تناسب اینکه زنان شیر ده تا چه حد تحمل مصرف آنرا داشته باشندمصرف شود.
زیره سیاه :
نام های دیگر : زیره رومی -شاه زیره-زیره کرمانی-زیره وغیره می باشد .
مشخصات : گیاهی است دو ساله و برخی ارقام آن یکساله ، ساقه آن تو خالی ، برگهای سبز آن دارای بریدگی است گل های . آن کوچک ، سفید یا صورتی و مجتمع بصورت چتردر انتهای ساقه های گل دهنده ظاهر می شود.
طبیعت آن : طبیعت زیره سیاه گرم وخشک است
خواص درمانی :
خواص درمانی زیره شباهت زیاد به رازیانه دارد . دارای اثر نیرو دهنده ،هضم کننده ، باد شکن ،مدر و بطور خفیف قاعده آور ، ضد کرم و ضد تشنج است . همچنین اثر زیاد کننده ترشحات شیر را دارد . با توجه به خواص درمانی زیره در معالجه بیماریهای مختلف مانند ضعف عمل دستگاه هضم ، تاخیر نفخ ، بلع هوا ، دل پیچه کودکان ، وقوع قاعدگی زنا ن جوان ، ضعف اعصاب و غیره استفاده بعمل می آید .
